ARI YETİŞTİRİCİLİĞİNDE HİJYEN

Hijyen: Sağlığa zarar verecek ortamlardan korunmak için yapılacak adımlar ve alınan temizlik önlemlerinin tümüdür. Hijyenik arıcılık uygulamaları, koloni sağlığının devamı ve sağlıklı ürünler üretilmesi için önemlidir.

23 Ağustos 2022 13:33 Sistem Yöneticisi

Bir kolonin veya tüm arı kovanlarının sönmesi bizi üzmektedir. Kovan kayıplarını azaltmak ve üretimimizi artırmak için elimizden geleni yapmalıyız. Bunun da temeli sağlıklı arılar ve hijyenik ekipmanlar ile çalışmaktan gelmektedir. Hastalıkların temel sebebi, çevresel faktörlerin yanında arıcının da kullandığı ekipmanların kirli olmasından kaynaklanmaktadır. Arıcılıkta hijyen, hastalıkların yayılmasını önlemek için önemlidir. Geniş bir konu olduğundan bu bölümde terimlerin açıklamasına yer vereceğim.

Hijyen: Sağlığa zarar verecek ortamlardan korunmak için yapılacak adımlar ve alınan temizlik önlemlerinin tümüdür. Hijyenik arıcılık uygulamaları, koloni sağlığının devamı ve sağlıklı ürünler üretilmesi için önemlidir. Koloni sağlığı mikroorganizmalar, virüsler ve parazitlerin baskısı altındadır. Temiz bir arılıkta, Nosema, Avrupa Yavru Çürüklüğü (EFB) ve Amerikan Yavru Çürüklüğü (AFB) gibi hastalıkların yayılması önlenerek balda da kalıntı problemini ortadan kaldırır.

Dezenfeksiyon: Cansız nesneler üzerinde bulunan patojen mikroorganizmaların sayılarının azaltılması ya da tamamen yok edilmesidir. Dezenfeksiyon sterilizasyon demek değildir.

Sterilizasyon: Cansız ortamdaki patojen olan yada olmayan tüm mikroorganizmaların yok edilmesidir. Dezenfeksiyon yöntemleri ile hastalık etkeninin öldürülmesi veya çoğalması engellenebilirken, sterilizasyon yöntemlerinde hastalık etkenlerinin tamamı yok edilebilmektedir. Dezenfeksiyon ve sterilizasyon, fiziksel (ısı, ışın vb.) ve kimyasal (etil alkol ve solüsyonlar) yöntemlerle yapılır.

Arıcılık ekipmanınızı ne zaman temizlemeli ve sterilize etmelisiniz?

• Sezon sonunda depolama alanına koymadan veya kullanmadan önce,

• Kolonilerinize enfeksiyon veya infestasyon (böcek istilası) bulaştığında,

• Yedek, boş kovanlar ve ikinci el alınan kovanları kullanmadan önce,

• Yavru çürüklüğü enfeksiyonu ile ilişkili olabilecek herhangi bir ürünü kullanırken,

• Koloniler arasında malzeme taşımak gerektiğinde,

Fiziksel dezenfeksiyon yöntemleri uygulanırken insan sağlığına zarar vermemesi için güvenlik önlemleri alınmalıdır. Uygulanacak yöntemler sırasıyla:

Yakma, en etkili ve en eski yöntemdir. Amerikan Yavru Çürüklüğünün yayılımını engellemek için kullanılan etkili bir yöntemdir. Kovanlar pürmüz alevi ile ısıya maruz bırakılmadan önce, ez az 48 saat büyük bir derin dondurucuya (-20 ⁰C) yerleştirilerek balmumu güvesi gibi zararlı böceklerin öldürülmesi sağlanır. Kovanların iç köşelerinde ve çerçeve kulağının oturduğu alanda zararlı böcek ve patojenler barındığından iyice kazıdıktan sonra pürmüz ile yakma işlemi uygulanır.

Çamaşır sodası, kaynar su içerisine %1-2 oranında eklenirse bakteriler üzerindeki etkisi artar. Çerçeveler, iyice kazınarak propolisten arındırıldıktan sonra ip ile birbirine bağlanır. Çerçeveler 1-2 dakika kaynar soda çözeltisine batırılır. Temizlenen çerçeveler temiz su ile durulanıp kurumaya bırakılır.

Işınlama, ahşap kovan parçaları ve çerçeveler gama ışınları ile sterilize edilebilir. Ekipmanlar zarar görmeden organizmalardan arındırılır. Işınlama konusunda uzmanlaşmış firmalar 25 kilogray (kGy)* kullanarak yavru çürüklüğü sporlarını öldürmektedir.

Basınçlı su buharı, kuluçkalık ve çerçevelerin üzerinde yer alan balmumunu eritmek için kullanılan etkili bir yöntemdir. Cihaz; su buharı haznesi, kovan için özel tasarlanmış kapak ve eriyen mumun döküleceği süzgeçli tepsiden oluşmaktadır. Tamamen monte edilmiş buhar temizleme aparatı. Eriyen balmumu tabandaki açıklıktan aşağı doğru akar.

Kimyasal dezenfeksiyon yöntemleri uygulanırken insan sağlığına zarar vermemesi için güvenlik önlemleri alınmalıdır. Kimyasal maddeleri kullanmadan önce yüzeyler temizlenip iyice yıkanmalıdır. Kimyasal maddeler metal yüzeylerde aşındırıcı etki yaptığı gibi her mikroorganizma üzerinde etkili değillerdir. Pratikte yararlanılabilecek kimyasal maddeler sırasıyla:

Hidroksitler ve Alkali Tuzları: Balmumu ve yağları çözdüklerinden temizlikte kullanılan etkili maddelerdir. Sıcak olarak kullanıldıklarında etkisi artar ancak yüksek ısı yüzeylerde aşındırıcı etki yapabilir. Kullanılacak kimyasal maddeler; Potasyum Hidroksit (KOH), Sodyum Hidroksit – Kostik Soda (NaOH) ve Sodyum Karbonat – Çamaşır Sodası (Na₂CO₃). Alet ve ekipmanların temizliğinde %2-6 oranda bu kimyasal maddeler kullanılabilir.

Organik Asitler: Varroa mücadelesine Oksalik asit- Formik asit ve petek güvesine karşı asetik asit kullanılmaktadır. Kimyasal maddeler %0,2-0,5 oranında kullanılarak ekipmanlar üzerinde en az 10 dakika etki etmesi sağlanmalıdır.

Kimyasal dezenfeksiyon yöntemleri uygulanırken; yüzeylerin temiz, uygulama sürelerinin yeterli ve kimyasal karışım oranlarının doğru hazırlanmış olması gerekir.

Arıcılık dönemi boyunca dikkat edilmesi gereken noktalar:

Giysiler: Arıcının kullandığı eldiven ve maskeler her arılık kontrolünden sonra yıkanmalıdır. Arıların sokması ile giysilere bulaşan alarm feromonları uzaklaştırılır. Dört litre suya 0,5 kg çamaşır sodası karışımı giysilerin temizlenmesi için yeterlidir.

Kovanlar ve Çerçeveler: Kullanılan ahşap kovanın iç ve dış yüzeyleri kazınarak pürmüz ile yakma işlemi uygulanır. Plastik kovan kullananlar, 10 litre suya 0,5 kg kostik soda (sodyum hidroksit) eritildikten sonra %5 sodyum hipoklorit (çamaşır suyunun ana maddesi) eklenerek hazırlanan karışım bakteriler üzerinde oldukça etkilidir.

Su Kaynakları: Arılıktaki su kapları temiz olmalıdır. Su kapları; %3 çamaşır sodası ve %2 çamaşır suyu karıştırılarak hazırlanan solüsyon ile temizlenmelidir.

El Demirleri: Arılıktaki bütün kovanlarda aynı el demiri kullanıldığından, hastalıklı kovanlardan bakteriler hızlı yayılır. Her kullanımdan sonra yüksek sıcaklıkla veya %5 çamaşır sodası ve %3 sodyum hipoklorit ile dezenfekte edilir.

Çerçeveler: Boş çerçeveler 80°C’de %5 çamaşır sodalı su ile dezenfekte edilir.

*Gray (Gy), Işınlama dozu birimi. 1 kilogray (kGy) = 1000 Gy olarak tanımlanır.

Temir MAHMUTOĞLU

Ziraat Yüksek Mühendisi